Z okazji 70. Rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim przygotowaliśmy dwudniowe spotkanie z Warszawą żydowską – miastem, którego nie ma. Spędziliśmy dwa popołudnia poszukując tych nielicznych zachowanych reliktów przedwojennej bytności Żydów na terenie miasta oraz słuchając o bardzo bogatym dziedzictwie, które do naszych czasów się nie zachowało.
W sobotę wyruszyliśmy spod Arsenału – przed II Wojną Światową biegła obok najważniejsza i najgwarniejsza ulica tej części Warszawy – Nalewki. Obecnie o dawnej świetności przypomina jedynie uliczny bruk i zachowane torowisko tramwajowe...
Kolejnym miejscem, które podziwiać możemy jedynie na starych fotografiach, jest Wielka Synagoga wysadzona przez Niemców po upadku Powstania w Getcie. Dziś na jej miejscu znajduje się Błękitny Wieżowiec. Później skierowaliśmy swoje kroki w kierunku Placu Grzybowskiego – tutaj, przy ulicy Próżnej znajdują się kamienice pamiętające czasy, gdzie na ulicach słyszało się mieszankę języka polskiego, jidysz, hebrajskiego, niemieckiego i rosyjskiego. Tutaj stoi zbudowany po wojnie Teatr Żydowski i przede wszystkim Synagoga Nożyków – jedyny dom modlitewny na terenie Warszawy, który nie został zniszczony w trakcie działań wojennych. Mijając pomnik Janusza Korczaka dotarliśmy na podwórka pomiędzy ul. Złotą i Sienną. Tam, ukryte, znajdują się ściany stanowiące granicę Getta Warszawskiego, ewenement w skali całego miasta. Zachowany mur Getta możemy obserwować jeszcze tylko w jednym miejscu, przy ulicy Waliców. Tam też się udaliśmy, a spacerując dalej ulicą Żelazną dotarliśmy do Chłodnej. Tutaj przebiegała granica pomiędzy Małym a Dużym Gettem, które łączyła słynna drewniana kładka. Przy pylonach ją upamiętniających zakończyliśmy sobotnią część wycieczki po Warszawie. Za nami były ponad dwie godziny zwiedzania, a przed nami... kolejne, niedzielne spotkanie pełne anegdot, ciekawostek, ale i opowieści o tragicznych losach warszawskich Żydów.
Niedzielną część wycieczki po Warszawie żydowskiej rozpoczęliśmy od zwiedzania na tajemniczym Cmentarzu Żydowskim. Ta stara nekropolia kryje w sobie wiele macew i oheli, w których spoczywają obywatele zasłużeni nie tylko dla społeczności żydowskiej, ale dla całej Polski. Bogato zdobione pomniki nagrobne nie ustępują tym znanym ze Starych Powązek i cmentarzy ewangelickich. Naprzeciwko nekropolii, na jednym z powojennych bloków, znajduje się natomiast tablica upamiętniająca oswobodzenie przez batalion „Zośka” obozu koncentracyjnego „Gęsiówka”, w którym przetrzymywanych było ok. 350 Żydów z całej Europy. Część z nich po uwolnieniu brała czynny udział w Powstaniu Warszawskim! Ostatnią, najtragiczniejszą częścią wyprawy, była droga z Umschlagplatz (miejsce, z którego wywieziono ponad 300 tysięcy mieszkańców Getta do obozu zagłady w Treblince) do pomnika Bohaterów Getta. Jego lokalizacja nie jest przypadkowa – w tym miejscu 19 kwietnia 1943 r. Doszło do pierwszego starcia bojowników żydowskich z Niemcami. Tuż obok obelisku budowane jest Muzeum Historii Żydów Polskich, największa tego typu placówka w Europie.
Żydzi byli związani z Warszawą od XIV wieku. Pomimo próby wymazania z kart historii ich obecności i pozostawionej tu spuścizny, do dziś natrafiamy na ślady ich wielowiekowej egzystencji w mieście. Warto wybierać się więc na wycieczki po Warszawie żydowskiej.
